جمعیت جزو فاکتورهای قدرت هر کشوری محسوب میشود. عامل جمعیت بسیار متغیر بوده و دائما نیاز به بررسی و ارائه آمارهای دقیق دارد زیرا نوسان در آن گسترده است و رابطه مستقیمی با میزان موالید و نرخ مرگ و میر دارد. در حال حاضر حدود ۲۰ میلیون نفر روستایی و تقریباً یک میلیون نفر عشایر در کشور زندگی میکنند

که این تعداد چیزی حدود ۲۶ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود. جمعیت روستایی موجود در کشور شامل ۶۲ هزار آبادی و روستای دارای سکونت هستند که ۳۹ هزار روستا بیش از ۲۰ خانوار را شامل شده و ۲۳ هزار روستا نیز دارای جمعیتی کمتر از ۲۰ خانوار اند. در سال ۶۵ الی ۹۵ حدود ۱۳ هزار روستای کشور، خالی از جمعیت شده‌اند، اما بر اساس اطلاعات ثبت شده از سال ۹۶ به بعد (تا سال 1400) جمعیت با رشد و افزایش روبرو بوده به طوریکه ماندگاری جمعیت جوان و تمایل زندگی در روستاها، همچنین بازگشت به روستاها با ارائه خدماتی مختلف و ارزش نسبی اقتصاد روستاییان مواجه هستیم.
با توجه به اینکه توسعه روستایی، برنامه ای مکان محور، و هدف نهایی آن ارتقای سطح زندگی جمعیت های روستایی است، به ناچار، نه تنها زیستگاه های روستایی، بلکه ویژگی های جمعیتی و آرمان های مردمی که در آنها زندگی می کنند نیز باید مدنظر قرار گیرد تا ادامه زندگی در آنها مقدور گردد. در سال  1375توزيع نسبي جمعيت روستايي كشور تحول چنداني نداشت. سهم استان خراسان در اين سال 12درصد جمعيت روستايي كشور بود. در واقع اين استان توانست سهم خود از جمعيت روستايي كشور را بهبود ببخشد، در اين سال استانهاي تهران، اصفهان، فارس درصد قابل ملاحظه اي بر سهم جمعيت روستايي خود افزوده و استانهاي كردستان، كرمانشاه، آذربايجان شرقي و غربي و گيلان موقعيت خود را از جمعيت روستايي كشور از دست دادند. در سال  1385توزيع نسبي جمعيت روستايي كشور دچار تحولاتي بوده است. استانهايي نظير كرمان، هرمزگان و سيستان و بلوچستان داراي نرخ رشد مثبت جمعيت روستايي بوده و بر سهم خود از جمعيت روستايي كل كشور افزوده اند. برخي ديگر از استانها داراي نرخ رشد منفي بوده و سهم خود از جمعيت روستايي كشور را از دست داده اند. اين قبيل استانها شامل اصفهان، تهران، مركزي و ... بوده است. هر چند جمعيت روستايي كشور در دهه هاي گذشته در حال كاهش بوده اما وضعيت توزيع جمعيت و منابع بخصوص منابع آب و خاك باعث گرديده است تا تراكم بيولوژيك به شدت افزايش يابد. بعلاوه به علت تقسيم زمين بهره برداريهاي خرد همواره درحال افزايش بوده است. اطلاعات نشان مي دهد كه در طي 30سال گذشته روند بهره برداريهاي كوچك اراضي از حدود40درصد به حدود 46درصد افزايش يافته است. اين موضوع در بين استانهاي مختلف با شدت و ضعف هايي مواجه است( برگرفته شده از مقالات: ازكيا و یاسوری).
امروزه بيشتر جمعيت كشورها، ازجمله كشور ما، در شهرها و كلان شهرها زندگي ميكنند. اما توزیع و پراکندگی جمعیت در تمامی مناطق یکسان نیست. پراکندگی جمعیت در مکان ها از عوامل متعددی تأثیر میگیرد که شامل عوامل طبیعی و انسانی است، وجود منابع آبی، دسترسی به مواد اولیه و خام، ظرفیتهای طبیعی و به طور کلی منابع محیطی جاذب جمعیت هستند و به علت اینکه انسان ذاتی اجتماعی دارد وجود گروههای جمعیتی، فرصتهای اقتصادی، امنیت، رفاه و ویژگی هایی از این دست کمک به ازدیاد جمعیت میکند. به عبارتی دیگر هرچند در توزيع جغرافيايي جمعيت ايران عوامل طبيعي به عنوان مهمترين عوامل ذكر مي شود لكن عوامل اقتصادي، اجتماعي و سياسي نيز در اين زمينه نقش مؤثر ايفا كرده اند. در دو دهه گذشته مهمترين عوامل مؤثر در توزيع جغرافيايي جمعيت سياستگذاريها و سرمايه گذاري هاي در برنامه ریزیهاي کشور بوده است. از همین رو سياستهاي دولت مشخصاً در چگونگي تخصيص اعتبارات ملي و تقويت نقش مناطق در جمعيت پذيري يا جمعيت گريزي مناطق نقش اساسي دارد.
چگونگي سياستگذاريهاي فرهنگي، اقتصادي، حاكميت قانون و امنيت اجتماعي شهروندان در مناطق تأثيرگذار است. لذا مي توان گفت، پراكندگي قوميت ها و نابرابري در برخورداري از امكانات و خدمات و حمايت دولت مركزي در تعداد فرزند نيز اثر دارد. قبيله گرايي، تعصبات ناشی از آن و نياز به حمايت از سوي گروههای جمعیتی در تشويق به داشتن فرزند بيشتر و تقويت امنیت در برخی مناطق مورد نظر است. باید درنظر داشت که رده های سنی در جعیت شناسی بسیار اهمیت دارد و حجم افرادی که در دوران جوانی و اصطلاحاً جمعیت فعال کشور وجود دارند به عنوان نیروی کار شناخته شده و نسبت آن به جمعیت غیر فعال همواره باید افزایشی باشد. اما مباحثی در این خصوص مطرح میگردد و از آن جمله اینکه از علل کاهش جمعیت روستایی به نسبت شهری تبدیل روستاها بزرگ و قوانین مربوط به آن است، همچنین از مشکلات اساسی که روستاییان با آن مواجه اند مهاجرت است. با مهاجرت تخلیه کامل برخی از روستاها رخ داده و شاهد افزایش جمعیت شهری هستیم که به تبع مخارج هزینه ای زندگی شهری موجب شکل گیری حاشیه نشینی شده و گتوهای پیرامون شهرها شکل میگیرد. اما آنچه مهم است اینکه در این سالها با توسعه بهداشت و امکانات نگهداشت انسانها بیشتر شده و مقابله با بیماریها افزایش داشته است اما شاید با توجه به نوع زیست و تبعات ناشی از شلوغی در زمینه امید به زندگی رفتاری معکوس را تجربه میکنیم. باتوجه به تمامی مسائل مطرح شده نتیجه میگیریم که بدون شناخت ساختار جمعیتی و پیش بینی از رشد یا نذول جمعیت امکان برنامه ریزی برای تمامی نواحی به ویژه مناطق روستایی وجود نخواهد داشت، علاوه بر این تناسب جنسیتی در جمعیت نیز ملاک بسیاری از برنامه ها است.