مرز در واقع محدوده قلمرویی را شامل شده و از یه خانه تا یک محله، روستا، استان، کشور و حتی قاره در نظر گرفته میشود که به عنوان حریم نیز تعریف میشود، گاهی مرزها عینی هستند، گاهی ذهنی یا نامرئی مثل مرز دانش، گاهی مرزها ثابت هستند و گاهی قابل تغیر مثل حریم رودخانه ها، گاهی طبیعی اند مثل کوه و گاهی انسان ساخت مثل دیوار چین گاهی جدید هستند و گاهی قدیمی یا مرز باستانی
تصویر مرز روستاهای مرزی ایران و عراق را در کنار هم نشان میدهد. مرزها گاهی بسیار مورد مناقشه هستند و سیاسی مثل مرز کشمیر هند و پاکستان و گاهی مورد توافق مثل اکثر مرزهای کشورهای قاره اروپا، گاهی مرزها بسیار عجیب اند مثل مرزهای نیم کره زمین که برخی از کشورها را داخل دو بخش مختلف نیم کره تقسیم میکند مثل مرز کشور برزیل، قلمرو یا حریم یا محدوده و مرز نه تنها برای انسانها با اهمیت است بلکه برای سایر جانوران نیز مهم است و دفاع از آن حیاتی است که به شده از آن حفاظت میشود. برخی از مرزها بسیار خاص هستند مثل میله سه جانبه مرز ایران و افغانستان و پاکستان، بعضی از مرزها نیز بسیار خطرناک هستند مثل مرزهای فلسطین اشغالی، در امور روزمره زندگی نیز مرزهای بسیاری وجود دارد مثل مرز عبور عابران پیاده یا خط زردی که برای ایستگاههای مترو در نظر گرفته میشود و مشابه آن.
مرزهای ایران اصطلاحی است که در جغرافیای سیاسی از آن برای مشخص کردن مرزهای جغرافیای استفاده میشود و مفهوم آن خطوطی است فرضی (یا احداث شده) که محدوده کشور ایران را با کشورهای همسایه معین میکند. ایران بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر با کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان، عراق، افغانستان و ارمنستان مرز مشترک (خشکی) دارد. ایران همچنین دارای ۲۷۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد. ایران طولانی‌ترین مرز را با عراق و کوتاه‌ترین مرز را با کشور ارمنستان دارد. کشور ایران با همسایگان خود دارای گذرگاههای مرزی متعددی است که گذرگاههای مرزهای زمینی شامل:
سه گذرگاه مرزی با کشور ترکیه
گذرگاه مرزی بازرگان (مرز گوربولاغ)/ گذرگاه مرزی رازی (مرز کاپی کوی)/ گذرگاه مرزی سِرو (مرز اسن دره)
یک گذرگاه مرزی با کشور ارمنستان
مرز نوردوز در سمت ایران ( نام شهر مرزی کشور ارمنستان)
چهار گذرگاه مرزی با کشور جمهوری آذربایجان
گذرگاه مرزی آستارا/ گذرگاه مرزی بیله‌سوار/ گذرگاه مرزی جلفا/ گذرگاه مرزی پلدشت (صنم بلاغی)
چهار گذرگاه مرزی با کشور ترکمنستان
گذرگاه مرزی باجگیران-قوچان/ گذرگاه مرزی لطف آباد شهرستان درگز/ گذرگاه مرزی شهرستان سرخس/ گذرگاه مرزی اینچه‌برون استان گلستان
گذرگاههای مرزی با کشورهای افغانستان و پاکستان نیز شامل
مرز دوغارون مرز میلک زابل/ نیمروز مرز فراه/ مرز شمتیغ/ یزدان/ گذرگاه مرز میر جاوه تفتان/ گذرگاه مرز ریمدان/ گذرگاه مرز پسابندر
و بیش از ده گذرگاه مرزی با کشور عراق که شامل: گذرگاه مرزی خسروی (منذریه، دولت مرکزی عراق)/ گذرگاه مرزی چذابه (الشیب)/ گذرگاه مرزی شلمچه/ گذرگاه مرزی مهران (زرباطیه)/ گذرگاه مرزی سومار (مندلی)/ گذرگاه مرزی تمرچین (اقلیم کردستان عراق) - (حاجی عمران)/ گذرگاه مرزی پرویزخان (خانقین، دولت مرکزی عراق)/ گذرگاه مرزی باشماق (اقلیم کردستان عراق)/ گذرگاه شیخ صالح (دولت مرکزی عراق)/ گذرگاه مرزی کیله سردشت، سیرانبند بانه و سیف سقز که در سه مورد اخیر و در مرزهای تمرچین پیرانشهر و باشماق مریوان، ایران و عراق دارای شهرک‌های مشترک صنعتی نیز هستند.
روستاهای مرزی به طور مستقیم یا با واسطه در این مرزها نقش اساسی دارند و میتوان گفت که بیشتر این مرزها (و شاید همگی) در کنار روستاهای مرزی یا به واسطه این روستاها به وجود آمده اند، بنابراین مناطق مرزي به دلیل موقعیت ژئوپولیتیکی از نقاط حساس و استراتژیک هر کشور به شمار می آیند و در راستای توسعه ی پایدار، توجه به این مناطق از دو جهت مهم، یکی ارتقای سطح زندگی مرزنشینان و به تبع کمک به توسعه ملی و نقش مرزها در تثبیت و تحکیم امنیت ملی، بسیار حیاتی است. از ملاک‌های مهم پایداری اسکان در نواحی مرزی به ویژه روستاهای همجوار مرز عامل اقتصادی است (در زمانی که عامل سیاسی یعنی تثبیت نظام و قانون حاکم باشد) و از دیدگاه خبرگان یکی از با اهمیت‌ترین عوامل نگهداشت جوامع مرزنشین نیز امنیت اقتصادی بوده(مومنی و همکار، 1397: 192). از مردمانی که در مناطق مرزی مقیم هستند، به عنوان نقاطی مهم و عرصه انواع مبادلات مرزی نام برده میشود.