سلامت انسانها به عنوان یک حق اساسی و یک دارایی و سرمایه ارزشمند برای تمامی سطوح و طبقات اجتماع مطرح است. امروزه دیدگاه‌های سلامت چشم انداز وسیع‌تری یافته و به عوامل تعیین کننده غیرطبی سلامت همچون عوامل روانی، اجتماعی توجه ویژه ای معطوف شده است. بررسی ابعاد مختلف سلامت در روستا و تلاش برای ارتقاء آن نقش موثری در پایداری نواحی روستایی دارد.
نظام بهداشتی درمانی کشور ایران در سه سطح کشوري، استانی و شهرستان سازماندهی شده است. شبکه بهداشت و درمان شهرستان به عنوان کوچکترین واحد مستقل نظام بهداشت و درمان کشور محسوب می گردند و علاوه بر نظارت و پایش فعالیت هاي مرکز بهداشت شهرستان و بیمارستان شهرستان، مسئولیت نظارت بر کلیه فعالیت هاي بهداشتی درمانی بخش هاي منطقه تحت پوشش را برعهده دارند
شرح وظایف مرکز خدمات جامع سلامت روستایی: مرکز بهداشتی درمانی روستایی تنها واحد پزشکی دولتی مستقر در مناطق روستایی است که به وسیله پزشک عمومی اداره میشود. این واحد ضمن نظارت بر فعالیت های خانه های بهداشت و هدایت آنها، نیازهای درمان تخصصی و بستری جمعیت تحت پوشش خود را از طریق ارجاع و ارتباط با بیمارستان شهرستان تأمین می کند. عمده ترین وظایف مرکز بهداشتی درمانی روستایی عبارت است از: ارائه خدمات پزشکی، دندانپزشکی، مامایی، تنظیم خانواده، واکسیناسیون و غربالگری نوزادان، غربالگری بیماریهای فشارخون و دیابت و ...، بهداشت محیط، بهداشت حرفه ای، مبارزه با بیماریها، بهداشت مدارس، آزمایشگاه، مشاوره روانشناسی، داروخانه، بازدید هفتگی از خانه های بهداشت تحت پوشش. شبکه بهداشتی درمانی کشور از سال1364 با هدف تضمین عادلانه دسترسی کلیه آحاد جامعه به مراقبتهاي اولیه بهداشتی، با اولویت مناطق روستائی ومحروم، مستقر شده اند
خانـه بهـداشـت: واحدي مستقر در روستا و یا واحد ارائه کننده خدمات بهداشتی در روستا می باشد که غالبا چند روستاي دیگر )قمر روستایي( را نیز تحت پوشش دارند. میانگین جمعیت تحت پوشش هر خانه بهداشت 1500 نفر است و پرسنل خانه بهداشت را بهورزان زن و مرد تشکیل می دهند که با توجه به جمعیت تحت پوشش خانه بهداشت تعداد آنها متفاوت است. در واقع خانه های بهداشت به عنوان محیط ارایه خدمت در نظام بهداشت و درمان کشور با دو بهورز زن مرد در روستاها مشغول خدمات رسانی هستند، افزون بر این بهورزها با توجه به مسئولیت هایی که دارند یک بانک اطلاعاتی کامل از وضعیت سلامت و سایر شاخص های مورد نیاز از جمعیت هدف خود را نیز در اختیار دارند
همچنین بهیار نیز بعنوان عضوی از گروه پزشکی است که زیر نظر پرستار در امر مراقبت و درمان بیماران شرکت دارد، آموزش بهیاری بعنوان یکی از شاخه‌های علوم و خدمات پزشکی آمیزه‌ای است از دانش پرستاری، مهارت فنی و اخلاق و عواطف انسانی و انضباط ویژه که در قالب هماهنگی کار تیم پرستاری در رابطه با برنامه‌ریزی کار بهیاران و کمک‌بهیاران و سایر کارکنان خدماتی و هماهنگ کردن کارگروه‌های دیگر در رابطه با تیم درمان مثل مشاوره با قسمت‌های مختلف تغذیه، مددکاری، آزمایشگاه، فیزیوتراپی و غیره بر عهده پرستار است کار بهیاران از دورترین روستاها شروع میشود تا بزرگ‌ترین مراکز بیمارستانی دولتی و حتی در اورژانس‌های جاده‌ای انجام وظیفه می‌نمایند، مأمور بهداری عهده دار رسیدگی به بهداشت مردم مخصوصاً اهالی روستا و قصبات هستند
مراكز بهداشتي درماني روستايي: واحدي مستقر در روستا كه يك خانه بهداشت در همان روستا و معمولاً 5خانه بهداشت را تحت پوشش دارد، جمعيت تحت پوشش حدود 9000نفر است و در مسير طبيعي روستاهاي محل استقرار خانه هاي بهداشت تابعه باشد. وظايف این مراکز شامل: پشتيباني از خانه هاي بهداشت و نظارت بر كار آنها، جمع آوري، كنترل و دسته بندي اطلاعات و آمارها، كنترل و پيگيري برنامه ها، پذيرش بيماران، مشاركت در فعاليت هاي آموزشي(آموزش حين خدمت و بازآموزي بهورزان)، اعزام تيم هاي سيار(به دليل كمبود جمعيت يا دور بودن خانه بهداشت تحت پوشش)، برنامه هاي بهداشتي(بهداشت عمومي، آموزش چهره به چهره و غیره) و پژوهش. مراکز بهداشتی درمانی روستایی تنها واحد پزشکی دولتی مستقر در مناطق روستایی است که به وسیله پزشک عمومی اداره میشود. این واحد ضمن نظارت بر فعالیت هاي خانه هاي بهداشت و هدایت آنها، نیازهاي درمان تخصصی و بستري جمعیت تحت پوشش خود را از طریق ارجاع و ارتباط با بیمارستان شهرستان تأمین می کند، همچنین این واحدهای مستقر در روستاها وظایفی ازجمله درمانی روستایی، پشتیبانی از خانه های بهداشت، نظارت بر کار آنها، قبول یا ارجاعات و برقراری ارتباط مناسب با سطوح بالاتر، بهداشت محیط کارگاهها، مدارس، بیماریابی و پیگیری برنامه درمان، بررسیهای آماری و تهیه گزارشات