کشور ایران از بستر بسیار مناسبی در تولید صنایع دستی برخوردار است. باتوجه به تاریخ کشور، ایران به عنوان سومین تولید کننده این صنعت در جهان محسوب میشود و بالغ بر370 رشته صنایع دستی در ایران وجود دارد(سازمان گمرک ایران، 1396)این نوع حرفه اغلب به جهت میزان کم سرمایه گذاری اولیه به راحتی و با کسب تجربه و مهارت یا آموزش اولیه و نیاز محدود به فضا (حتی داخل خانه) قابل انجام است. بنابراین فعالیت مذکور یکی از تولیدات مناسب روستایی است که جامعه هدف آن اغلب گردشگران و به ویژه گردشگران خارجی هستند.
از آنجایی این صنعت از گستردگی والایی برخوردار است در جدول ذیل به بخشهای اصلی آن اشاره شده است:
جدول: بخشهای متعدد صنایع دستی در ایران.
هنرهای تزئینی بیش از 10 نوع فعالیت مثال: جواهرات |
بافتههای داری و زیراندازها بیش از 10 نوع فعالیت مثال: نمد مالی |
هنرهای تجسمی بیش از 5 نوع فعالیت مثال: نگارگری |
نساجی سنتی بیش از 30 نوع فعالیت مثال: سیاه چادر بافی |
مستظرفه بیش از 5 نوع فعالیت مثال: جلد سازی |
چاپهای سنتی بیش از 5 نوع فعالیت مثال: معرق و مینا |
رودوزیهای سنتی بیش از 40 نوع فعالیت مثال: قلاب و کتیبه |
پوشاک سنتی بیش از 10 نوع فعالیت مثال: گیوه بافی |
چوبی بیش از 10 نوع فعالیت مثال: خاتم و خراطی |
فلزی بیش از 20 نوع فعالیت مثال: قلم زنی |
وابسته به معماری بیش از 3 نوع فعالیت مثال: مقرنس کاری |
چرمی بیش از 10 نوع فعالیت مثال: کیف و کفش |
سایر پیشه ها بیش از 5 نوع فعالیت مثال: رفوگری و ... |
آبگینه بیش از 5 نوع فعالیت مثال: نقاشی شیشه |
سنگی بیش از 10 نوع فعالیت مثال: فیروزه کوبی |
دریایی بیش از 3 نوع فعالیت مثال: نقاشی صدف |
منبع: ماهنامه سفر، 1386 و منابع متعدد 1397.
از ویژگیهای صنایع دستی تولید محدود آن توسط استادکاران و هنرآموزان آنها است. معمولا هر اثر منحصر به فرد است و شباهتی کامل به دیگری ندارد. از طرفی آموزش در این حوزه، هرچند در مواردی مدرن شده و به دانشگاهها راه پیدا کرده اما همچنان فعالیتی سنتی تلقی میشود. به همین دلیل آموزش آن سینه به سینه، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
آنچه مقوله صنایع دستی را متمایز میسازد، هدف از ساختن آنهاست. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و غیره شوند. موارد استفاده از آنها بیش از یک تزئین سادهاست. صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی و مرسومی تلقی میشوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند. از جنبههای عملی انواع مختلف صنایع دستی به دلیل شباهت مورد استفاده، همپوشانی زیادی دارند.