شناخت محيط طبيعي پيرامون و حوادث و شرايط و تغييرات آن همواره مورد توجه و عنايت انسان بوده است. نخستين انسانها نيز از اين امر مستثني نبوده و به آن توجه داشته اند. در اين بين، شناخت علمي باويژگيهاي خاص روزنه هاي جديدي را در افق زندگي انسان گشوده، او را هرچه بيشتر به سوي كانونهاي پژوهش رهنمون ميسازد تجربيات تاريخي اين نكته را اثبات كرده است، كه هر جامعه اي به تناسب علم و اطلاعاتي كه از استعدادهاي خاك، آب و هوا و مردم محيط خود داشته، بر ميزان بازده توليدي خويش نيز افزوده است. توسعه و حفظ توازن اكولوژيك نيز زماني محقق خواهد شد كه از سرزمين به تناسب قابليت ها وتوانمندي هاي آن استفاده گردد. بر اين اساس، شناسايي قابليت ها و توانمنديهاي سرزمين پيش از بارگذاري فعاليت هاي گوناگون بسيار حايز اهميت است.
درغير اين صورت، استفاده از قابليت هاي سرزمين به نوعي صورت خواهد گرفت كه محدوديت هاي طبيعي و اكولوژيك مانع از استمرار فعاليتها شده، عملاً بسياري از سرمايه گذاريهاي انجام شده به هدر خواهد رفت. بنابراين مهم است كه بر استعدادهاي مختلف چشم اندازها تمركز كنيم و در اين زمينه اشتباه در كاربري زمين ميتواند منابع يك منطقه را به خطر اندازد. ارزیابی توان اکولوژیك فرایندی است که تلاش دارد از طریق تنظیم رابطه انسان با طبیعت، توسعه ای درخور و هماهنگ با طبیعت را فراهم سازد. در واقع این ارزیابی گامی مؤثر به منظور به دست آوردن برنامه ای برای توسعه پایدار اطلاق می شود، زیرا که با شناسایی و ارزیابی خصوصیات اکولوژیك در هر منطقه، برنامه های توسعه ای می توانند همگام با طبیعت تدوین شوند. زیرا طبیعت خود استعدادهای سرزمین را برای توسعه مشخص می کند. از طرفی توسعه مناسب شهری هنگامی محقق می شود که از سرزمین به اندازه پتانسیل ها و قابلیت های آن استفاده گردد. ارزیابی توان کولوژیك، به دلیل ضرورت انتخاب و بهره برداری بهینه از پتانسیل اکولوژیك سرزمین در قالب مطالعات برنامه ریزی و مدیریت زیست - محیطی به منظور حصول به اصل توسعة پایداراست.
روستای اورامانات کردستان، عکاس:فایقی
محیط زیست و مخاطرات روستایی
محیط زیست (ENVIRONMENT)
مجموعه ای از کل فاکتور های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک، اجتماعی، اقتصادی که در اشکال مختلف با فرد، اجتماع و جمعیت ارتباط پیدا میکند،محیط زیست نام دارد. محیط زیست طبیعی، مجموعه عوامل زیستی و محیطی است که در غالب محیط زیستی و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر میگذارند و از آن تأثیر می بینند. طبيعت شامل مجموعه عوامل طبيعی، زيستی و غير زيستی است، که منحصراً در نظر گرفته میشوند، در حالی که عبارت محيط زيست با توجه به برهم کنشهای ميان انسان و طبيعت و از ديدگاه آن توصيف شده است. محیط زیست ما از آب، هوا، خاک، انرژی، زندگی بیولوژیکی و ... تشکیل شده است. موثرترین و مهمترین عامل در تغییرات محیط زیست انسان است. انسان اولیه تاثیر گذاری کمتری بر محیط زیست داشته اما با گذشت زمان با فعالیتهایی از قبیل کشاورزی، صنعت و بهره برداری از منابع و امکانات که برای ادامه زندگی در این محیط انجام میدهد سبب آلودگی آن می شود.
عوامل آلودگی محیط زیست
محیط زیست میتواند از چهار عامل عمده ناشی از فعالیت های انسانی دچار آلودگی گردد: این چهار عامل میتوانند با یکدیگر نیز همپوشانی داشته باشند. یعنی علاوه بر اینکه به تنهایی خود سبب بروز برخی مشکلات می شوند در همپوشانی هایی که اتفاق میافتد این عوامل به صورت مضاعف تاثیر می گذارند.
تخریب فیزیکی محیط زیست طبیعی:
1: آلودگی های ناشی از این عوامل در اثر فعالیتهای توسعه مانند: رشد شهرها، احداث مخازن بزرگ ذخیره آب، تخریب مناطق جنگلی و یا روکش کردن بزرگ راههای اصلی رخ میدهد. تغییرات اکوسیستمی ناشی از این تخریب ها در مقایسه با دیگر موارد ذکر شده نیاز به مراقبت بیشتر و فعالیت در جهت جبران پذیری دارند.
2: مدیریت نادرست مواد زائد انسانی: تخریب خاک، آلوده شدن هوا، نابودی زیبایی طبیعت و مناظر را بدنبال
خواهد داشت. زباله های خانگی و لوازم مستعمل که به خوبی استفاده نشده اند ممکن است سبب شیوع بیماری و افزایش تعداد ناقلین بیماری شوند.
3: تولید آلاینده ها در اثر فرآیندهای صنعتی وشهری: آلایندههای ناشی از تولیدات صنعتی که مشتمل بر فرآیند تولید آلایندههای هوا، فاضلاب، زباله، ضایعات بسته بندی محصولات دست دوم و نشت مواد سمی می باشند. علاوه بر خطرات شغلی که این آلایندهها بدنبال دارند میتوانند موجب صدمه به کیفیت هوا، خاک و آب شده و سموم سیستمیک و غیر سیستمیک را به بدن مصرف کنندگان در آب و خاک وارد کنند همچنین فرآیند های ذخیره سازی، نقل و انتقال بیش از حد مواد میتواند سبب افزایش بار آلودگیها شود.
4: مدیریت نادرست انرژی و منابع: آزاد سازی گازها و مواد سمی در محیط زیست ناشی از سوخت مواد نفتی یا تشعشعات یونیزه میتواند نتایج حاد بر روی سلامت انسان، حیوان و یگانهای زنجیره غذایی داشته باشد. معمولا یک نوع از فعالیت های انسانی فعالیت دیگر را تشدید مینماید. به طور مثال پیشرفت صنعتی مراکز، شهرنشینی را توسعه داده و باعث تغییر در الگوی مصرف میشوند. همچنین همواره با استخراج منابع، مواد زایدی تولید می شود که پیامد آنها تغییرات فیزیکی محیط زیست است. بیشتر فناوری های پیشرفته ممکن است باعث افزایش خطرات و اتفاقات و تولید عوارض جانبی شوند که جلوگیری از واکنش های مناسب طبیعی را مشکل تر میکند.
مخاطره ( HAZARD)
مخاطره یک اتفاق فیزیکی، پدیده یا فعالیت انسانی است که میتواند بالقوه خسارتزا باشد. انواع این خسارات عبارتند از آسیبهاي جانی، مالی، عملکردي، از همگسیختگی اجتماعی و اقتصادي و یا تخریب محیط زیست.
1: مخاطرات طبیعی ( NATURAL HAZARD)
یک پدیده طبیعی که در مجاورت سکونتگا ههای انسانی و به شکل یک تهدید برای مردم، ساختارها یا سرمایه های اقتصادی روی میدهد و ممکن است منجر به بحران شود. مخاطرات طبیعی به دلیل شرایط و فرآیندهای یبولوژیکی، زمین ساختی، زمین لرزه ای یا هواشناسی در محیط طبیعی به وجود می آیند.
2: مخاطرات انسانی(HUMAN HAZARD)
مخاطرات ایجاد شده توسط انسان را میتوان به گروه های مختلفی تقسیم کرد:
الف: مخاطرات تکنولوژیک
حوادثی که درنتیجه دخالت های ناآگاهانه بشر در طبیعت و بر اثر یک غفلت یا خطا روی میدهد. وضعیتی که بر اثر آن تعداد زیادی از مردم، اموال و تاسیسات زیر بنائی و یا فعالیتهای اقتصادی مستقیما" و بوضع نامطلوبی تحت تاثیر حوادث عمده صنعتی از قبیل رویدادهای آلوده کننده شدید، تصادفات هسته ای، سقوط هواپیما ) در نواحی پر جمعیت ( آتش سوزی گسترده و یا انفجار قرار میگیرند.
ب: مخاطرات اجتماعی - سیاسی:
اقدامات آگاهانه و محاسبه شده انسان که موجب از بین رفتن جان انسان ها و تخریب کلی جامعه می شود، مانند جرم و جنایت، شورش ها، جنگ و حملات اتمی، شیمیایی و ...
ج: مخاطرات بیولوژی:
به دلیل شیوع بیماری های واگیر و کشنده
د: مخاطرات اکولوژیک:
اخیراً دسته سومی هم به طبقه بندی بالا اضافه شده که به نام مخاطرات اکولوژیک خوانده میشود و آن حوادثی است که درنتیجه اقدامات مستقیم بشر و استفاده بی رویه از منابع طبیعی روی میدهد که موجب تخریب کره خاکی و اثر مستقیمی بر نابودی گیاهان، منابع طبیعی و جانداران خواهد شد که در نهایت زندگی انسان ها را به خطر می اندازد.